Öncelikle “Arktik” kelimesi ne demek? Arktik coğrafik bir tanım olup kuzey kutbu ve çevresiyle ilgili olan olayları tanımlamaktadır. Bugün sizlere dünyamızda ve özellikle kuzey kutbunda olan atmosferik değişimler, bu değişimlerin küresel ısınma bağlantıları ve bizi bekleyen potansiyel tehlikelerden söz edeceğim.
Arktik Yangınları ve buz denizi erimeleri acil bir iklim eylemine ihtiyacımız olduğunu göstermektedir. Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada Sibirya’daki “olağanüstü ve uzun süreli” sıcaklıkların Kuzey Kutbu’nu alt tropik Florida’dan daha sıcak hale getirdiğini ve üst üste iki kere bir yıl süren “yıkıcı” orman yangınlarını körüklediğini söyleyerek Rusya’da kutup kıyısı boyunca buzulların azalması hakkında da ciddi uyarıda bulunmuştur.
Birleşmiş Milletler araştırma ajansına göre içinde yaşadığımız son yıllarda Sibirya’da kaydedilen sıcaklıklar ortalamanın 4-5 santigrat derece, haziranda ise 10 santigrat derece üzerlerinde ölçülmüştür. Dünya Meteoroloji Örgütünün açıklamasına göre Sibirya’nın bazı bölgelerinin birkaç kez 30 santigrat dereceyi gördüğü kaydedilmiştir. Yani Sibirya, Florida’nın birçok yerine göre daha sıcak derecelere ulaşmıştır. Bunun normal olmadığını hepimiz bilmekteyiz. Uzun süredir yaşanan bu istisnai sıcaklıklar yıkıcı Arktik yangınlarına neden olmaktadır.
Bunun yanında Kuzey Kutbu kıyıları boyunca deniz alanlarında hızlı bir küçülme görülmektedir diye belirtilen raporda ocak ayından bu yana tahmini toplam karbon emisyonu değerleri yangınlarını inceleyen Kopernik Atmosfer İzleme Servisi başladığından beri, yani 20 yıldır, en yüksek seviyede olduğu belirtilmektedir. Söz konusu durum, 20 Haziran’da Rusya’nın Verkhoyansk kasabasında 38 santigrat derecelik şaşırtıcı bir değerin ölçülmesiyle kendini göstermiştir.
Jet Akımı Dalgalanmaları
Gözlemcilerin bildirdiğine göre, uzun süren aşırı sıcak havaların nedeniyle Kuzey Kutbu’nun üzerinde oluşan geniş bir hava cephesi bölgenin üzerinde “engelleme” eylemi yapmaktadır. Buda bölgeye sıcak hava gönderen jet akımının sürekli kuzeye doğru sarkmasına neden olmaktadır. Kuzey Kutbu, küresel ortalamanın iki katından daha hızlı ısınmaktadır. Bu da yerel nüfusu ve ekosistemleri etkileyerek küresel izler bırakmaktadır. Bu türden bir ısınmanın insan etkisi olmadan neredeyse imkânsız olduğu bilinmektedir.
WMO okyanusa yakın orman yangını görüntülerinin acil iklim eylemini ve küresel ısınmayı, sanayi öncesi döneme göre 1,5 santigrat dereceyle kısıtlanmasının da dahil olduğu Paris İklim Anlaşmasının vaatlerini başarabilmek için çok daha büyük bağlanmalar gerekmektedir.
Ateşleyici
Çevre meteoroloji enstitüsünün son verilerine göre Sibirya’da, özellikle Sibirya’nın en kuzeydoğusunda, Rusya’nın Yakutistan Cumhuriyeti ve Çukotya Özerk Okrugu’nda yoğunlaşan, 188 olası potansiyel yangın noktası tespit edilmiştir. Yakutistan’da da Okrugu’da da geçtiğimiz aylarda normalden daha sıcak hava koşulları yaşanmıştır. WHO’nun bildirdiğine göre, yangın tehlike bölgeleri çok hızlı bir şekilde artmaktadır.
Orman yangınlarının dumanı karbon monoksit, azot oksit, uçucu organik bileşikler ve katı aerosol parçacıkları gibi kirleticiler içermektedir. BM ajansı, Arktik orman yangınlarının geçen yıl haziran ayında 56 megaton karbondioksit yaydığını belirterek ve 2019 haziran ayına göre 5 megatonluk beklenmedik bir artış olduğunu açıklamışlardır.
Kutup Ayılarının Nesli Hızla Tükenmekte
Nature Climate dergisinde yayınlanan, Arktik ekosisteminde geri döndürülemez tehlikeleri gösteren yeni iklim araştırmasına dikkat çeken WMO raporu, “eğer denizdeki buzlar güncel hızında azalmaya devam ederse iklim değişiminin simgesi olan kutup ayılarının nesli bu yüzyılın sonunda tükenmiş olabilir” diye belirtmektedir.
Kutup Taşması (Arctic Spillover)
Bu durum, soğuk ve kuru havanın daha sıcak ve daha ıslak koşullarına alışkın yerlere ulaştığı yerlerdeki hava olaylarında gözlemlenmektedir. El Nino da bu olayların bir örneği olarak gösterilebilir. İçinde bulunduğumuz yaz aylarında El Nino olma olasılığı yüksektir.
Sonuç olarak Kuzey Kutbu, genel olarak dünya ortalamasının iki katından daha fazla ısınmakta ve bu durumun yerel nüfus ve ekosistemler üzerinde büyük bir etkisi oluşmaktadır. Ancak Kuzey Kutbu’nda olanların her zaman Kuzey Kutbu’nda kalması beklenemez ve yüz milyonlarca insanın yaşadığı dünya üzerinde farklı bölgelerindeki hava durumunu da etkilemesi kaçınılmazdır.